آلزایمر یک بیماری چند عاملی است که پیچیدگی این بیماری را برای انسان بیشتر می‌کند. حدودا 10% موارد ابتلا به بیماری آلزایمر به صورت ارثی با ژن غالب (AD) است. بیماری آلزایمر به صورت زودرس بین سنین 55-65 سال بروز پیدا می‌کند. بیماری آلزایمر یک بیماری پیش رونده و تحلیل برنده مغز است، که با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد. بیماری آلزایمر بخشی از فرآیند طبیعی سالمندی محسوب نمی‌شود، زیرا در تمامی سالمندان این بیماری دیده نمی‌شود. تشخیص این بیماری و مرحله‌ای که بیمار در آن قرار دارد روند و پروسه پیچیده‌ای دارد که تشخیص آن برعهده پزشک معالج و متخصص است.
ملاک های تشخیص اختلال ژنتیکی آلزایمر کدام ها هستند؟
تشخیص دادن بیماری آلزایمر برای افرادی که درگیر با این بیماری هستند اهمیت دارد. در برخی مواقع اطرافیانی که با اینگونه افراد در ارتباط هستند نیاز هست تا این علائم را در فرد مشکوک به بیماری آلزایمر تشخیص دهند. در ادامه تعدادی از ملاک‌های تشخیصی را به شما معرفی می‌کنیم.
- وجود داشتن اختلال حافظه در فرد مشکوک
- وجود داشتن حداقل یک علامت افت شناختی
- تحلیل رفتگی قشری مغز
- پلاک‌های نوروتیک با غلبه آمیلویید
- گره‌های نوروفیبریل با غلبه تائو
مواردی که گفته شد از شاخص‌های تشخیص بیماری آلزایمر هستند که ممکن است از طریق معاینه هیستوپاتولوژیک پس از مرگ تایید شوند. اختلال آلزایمر زودهنگام به صورت یک جهش در یکی از ژن‌های شناخته شده بیماری آلزایمر مانند پروتئین پیشایند آمیلویید ممکن است بوجود آید.
آسیب شناسی عصبی بیماری آلزایمر چگونه است؟
کالبدشکافی مغز انسان نشان داده است که در افراد مبتلا به سندرم داون تا سن 41 سالگی سطوح معناداری از پلاک‌ها و گره‌ها تشخیص داده می‌شود. گره‌ها و پلاک‌ها پروتئین‌های ناهنجاری هستند که در مغز بیماران آلزایمری جمع می‌شوند. در افرادی که مبتلا به سندرم داون هستند، تجمع بتا آمیلوئید می‌تواند در دهه 31 زندگی در کورتکس مغز آنها دیده می‌شود.
بین بیماری آلزایمر و نشانگان داون تفاوت‌های بالینی مهمی وجود دارد. کسانی که مبتلا به بیماری نشانگان داون هستند زودتر از افراد معمولی ممکن است به بیماری آلزایمر مبتلا شوند. بین بیماری آلزایمر و سندرم داون تفاوت‌های بالینی مهمی وجود دارد. کسانی که مبتلا به بیماری نشانگان داون هستند در اواخر دهه 41 یا تا اوایل دهه 21 زندگی امکان ابتلا به اختلال آلزایمر را دارند.
تغییرات در ژن ها چگونه باعث ایجاد بیماری می‌شود؟
تغییراتی که به صورت دائمی در یک یا چند ژن خاص به وجود می‌آید با نام واریانت‌های ژنتیکی شناخته می‌شوند. برخی از واریانت‌ها در جمعیت انسانی بسیار رایج هستند. بیشتر واریانت‌ها باعث بوجود آمدن بیماری در افراد نمی‌شوند، اما برخی از آنها می‌توانند موجب ایجاد بیماری شوند. در برخی موارد فردی که مبتلا به واریانت ژنتیکی است آن را به ارث برده است، اما قطعا موجب بروز بیماری در آن فرد نخواهد شد.
اختلال آلزایمر زودرس، کم خونی داسی‌شکل، فیبروز کیستیک و .. از نمونه‌های اختلالات ژنتیکی است که به ارث می‌رسند. با این وجود ممکن است سایر واریانت‌ها صرفا خطر ابتلا به یک بیماری ژنتیکی را افزایش یا کاهش دهند. شناسایی کرد انواع واریانت‌های ژنتیکی به پژوهشگران کمک می‌کند تا آنها را بشناسند و اثرات آنها می‌تواند به پژوهشگران کمک کند تا بتوانند بهترین روش‌های درمانی یا پیشگیری را در افراد کشف کنند.
همچنین عواملی مانند ورزش، رژیم غذایی، مواد شیمیایی یا سیگار کشیدن می‌تواند با تغییر عملکرد ژن‌ها، اثرات مثبت یا منفی‌ای را داشته باشد. همچنین در زمینه اپی‌ژنتیک پژوهشگران در حال مطالعه هستند که چگونه این عوامل می‌توانند بر روی DNA سلول‌ها به گونه‌ای تاثیر می‌گذارد که فعالیت ژن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
آیا آلزایمر به صورت ژنتیکی انتقال می‌یابد؟
طبق مطالعات پژوهشگران ابتلای به اختلال آلزایمر لزوما به صورت ژنتیکی نیست، اما می‌تواند در ابتلای فرد به بیماری آلزایمر موثر باشد. به طور معمول کسانی که بستگان درجه یک مبتلا به آلزایمر دارند ممکن است بیشتر احتمال ابتلا به این اختلال را داشته باشند. زمانی که بیماری‌هایی همچون آلزایمر و سایر بیماری‌های مربوط به زوال عقل در خانواده‌ها شایع هستند، امکان ابتلای سایر افراد خانواده به آن بیماری ژنتیکی نیز وجود دارد. همچنین عواملی همچون تغییر الگوی خواب، عادات سیگارکشیدن، فشار خون بالا یا دیابت می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری‌ها را بیشتر کند.
اختلال ژنتیکی آلزایمر چیست؟
آلزایمر یک بیماری نورودژنراتیو است که موجب زوال شناختی و مشکلات حافظه می‌شود. در بسیاری از موارد بیماری آلزایمر به صورت معمولی و غیروراثتی ایجاد می‌شود، اما در برخی از موارد آلزایمر به دلیل اختلالات ژنتیکی رخ می‌دهد. اختلال ژنتیکی آلزایمر به دو دسته تقسیم می‌شود، موارد ارثی نادر و موارد پراکنده با ریسک ژنتیکی.
در موارد ارثی بیماری آلزایمر جهش‌های ژنی در پروتئین‌های خاصی همچون پروتئین پیش‌ساز آمیلوئید، پرسینیلین 1 و پرسینیلین 2 موجب بروز زودهنگام بیماری آلزایمر می‌شود. این نوع آلزایمر که به صورت ارثی انتقال می‌یابد، به این معناست که اگر والدی دارای یکی از این جهش‌ها باشد احتمال انتقال آن به فرزندانشان نیز وجود دارد.
ارتباط ژن ها و بیماری آلزایمر چگونه است؟
آلزایمر در بیشتر موارد به علت یک ژن خاص بوجود نمی‌آید، بلکه این بیماری ترکیبی از چندین ژن است که به همراه عوامل سبک زندگی و محیطی ممکن است در افرادی که زمینه ژنتیکی آن را دارند بوجود آید. به عنوان مثال ممکن است فردی بیشتر از یک نوع واریانت ژنتیکی یا گروهی از واریانت‌ها را داشته باشد که ممکن است خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش یا کاهش دهند.
همچنین یک نکته مهم این است که همیشه افرادی که بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند سابقه این بیماری را در خانواده خود ندارند.
کدام واریانت ها بر خطر ابتلا به بیماری آلزایمر تاثیرگذار هستند.
10 منطقه ژنتیکی در سال 2010 در ارتباط با اختلال آلزایمر شناخته شدند. امروزه حدود 80 منطقه ژنتیکی مرتبط با آلزایمر توسط پژوهشگران شناخته شده است. درک اینکه کدام ژن‌ها در بیماری آلزایمر نقش دارند و نقش آنها چیست می‌تواند به شناسایی روش‌های جدید برای پیشگیری، تاخیر یا درمان این اختلال کمک کند.
ژن آپولیپو پروتئین E یا همان APOE در ساخت پروتئینی دخیل است که به حمل کلسترول و انواع دیگر چربی‌ها در جریان خون کمک می‌کند. مشکلات در ساخت پروتئین می‌تواند به صورت بالقوه به بروز آلزایمر منجر شود. این ژن به چندین شکل مختلف به نام آلل‌های E3 و E2 وجود دارد.
آلل E2 ممکن است در برابر بیماری محافظت کند. اگر بیماری آلزایمر در فردی با این آلل رخ دهد معمولا دیرتر از فردی که ژن E4 را دارد توسعه می‌یابد. تقریبا بین 5 تا 10 درصد مردم این آلل را دارند.
آلل E3 از شایع‌ترین آلل‌ها است که به نظر می‌آید تاثیر خاصی بر روی بیماری ندارد. این آلل نه خطر آلزایمر را کاهش می‌دهد و نه افزایش.
آلل E4 خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش می‌دهد و در برخی از جمعیت‌ها با شروع زودتر بیماری مرتبط است. این آلل در حدود 15 تا 25 درصد مردم وجود دارد و بین 2 تا 5 درصد از مردم دو نسخه از آن را دارند.
در ژنتیک هر فرد دو آلل APOE وجود دارد که آنها را از والدین خود به ارث برده‌اند. داشتن 2 نسخه از APOE E4 با خطر بالاتر ابتلا به آلزایمر نسبت به داشتن یک نسخه مرتبط است. با این حال که داشتن APOE E4 خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد، برخی از افرادی که این آلل را دارند هرگز به این بیماری مبتلا نمی‌شوند.
نتیجه گیری
بیماری آلزایمر ممکن است به دلایل مختلفی در برخی افراد به وجود آید، اما در بسیاری از موارد 2 دلیل اختلال ژنتیکی و کهولت سن از دلایل ابتلای به این بیماری است. برخی ژن‌ها که از والدین به فرزندان منتقل می‌شود احتمال ابتلای فرزندان به بیماری آلزایمر را بیشتر می‌کند.
بدون دیدگاه