حتما تابحال در جامعه مشاهده کردهاید که برخی افراد دچار اعتیاد میشوند، اما برخی دیگر در این دام گرفتار نمیشوند. بر اساس تحقیقاتی که بر روی خانوادههای دارای دوقلوهای همسان، ناهمسان و فرزند خواندهها و خواهر و برادرها انجام شده است، نشان میدهد که 50 درصد احتمال ابتلا به اعتیاد پیدا کردن به مواد مخدر مانند نیکوتین، الکل و … به ژنتیک فرد و نحوه آرایش ژنتیکی فرد بستگی دارد. در این پژوهش رابطه بین ژنتیک و اعتیاد بررسی شد و عوامل زیستشناختی و ژنتیکی ابتلا به اعتیاد بررسی شد.
نقش ژنتیک در ابتلا به بیماری ها و اعتیاد چگونه است؟
علم ژنتیک به مطالعه ژنها میپردازد و واحدهای عملکردی DNA را بررسی میکند. ژنوم انسان اطلاعاتی را در مورد فعالیتهای سلولهای بنیادی بدن ارائه میدهد که به طور متوسط 99.9 درصد توالیهای DNA دو فرد شبیه به یکدیگر است. فقط 0.1 درصد از توالی ژنتیکی افراد متفاوت است که همان وجود داشتن بیشتر از 3 میلیون تفاوت را در میان 3 میلیارد جفت باز توالی DNA نشان میدهد.
همین 0.1 درصد تفاوت باعث ایجاد تفاوتهایی همچون قد، رنگ مو و ویژگیهای پیدا و ناپیدا میشود. برخی بیماریها مانند کمخونی و … از اثرات تغییر یا جهش یک ژن خاص در افراد است. برخی از بیماریها مانند کمخونی از مواردی است که در اثر تغییر یا جهش یک زن خاص بوجود میآید. بعضی از جهشها که با افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه و تخمدان مرتبط است، به ابزارهای پزشکی دقیقی برای بررسی احتمال ابتلای به آنها نیاز هست. بسیاری از بیماریها از جمله اعتیاد پیچیدگیهای خودشان را دارند و تفاوتهایی که در ژنهای مختلف وجود دارد احتمال ابتلا به این بیماریها را تشخیص میدهد.
عوامل محیطی چه تاثیری بر روی ابتلا به اعتیاد دارند؟
پژوهشها نشان میدهد که سلامت انسانها به تعامل میان ژنها و محیط بستگی دارد. عوامل ژنتیکی و سبک زندگی مانند تغذیه، ورزش و استرس باعث بالا رفتن احتمال ابتلا به فشار خون و بیماریهای دیگر میشود. علاوهبر اینکه عامل ژنتیکی موجود در توالی ژنی فرد میتواند در ابتلای فرد به اعتیاد موثر باشد، قرار داشتن در محیطی که در آن اعتیاد به مواد مخدر وجود دارد نیز میتواند در ابتلا به اعتیاد افراد تاثیرگذار باشد. با ایجاد فعالیتهای سالم در جامعه میتوان از ابتلای نوجوانان و جوانان به اعتیاد بدلیل آسیبپذیری که در این دوران دارند، جلوگیری کرد. همچنین دسترسی جوانان و نوجوانان به امکانات ورزشی مانع از بروز رفتارهای مخرب همچون جستجوی مواد مخدر میشود. این رفتار در مردان بارزتر از زنان است. همچنین طبق مطالعات انجام گرفته خطر ابتلا به اعتیاد یا محافظت در برابر آن را افزایش میدهد. قرار گرفتن در محیطی که مصرف مواد مخدر در آن وجود دارد و تحمل استرس در محیط فرهنگی و اجتماعی بر روی عملکرد ژنها تاثیر میگذارد.
چه رابطه ای میان ژنتیک و اعتیاد وجود دارد؟
بر اساس تحقیقات انجام شده 50 درصد از عواملی که موجب اعتیاد میشود ژنتیکی و 50 درصد آن به علت وجود داشتن ضعف در مهارتهای مقابلهای فرد است. برای مثال در یک مطالعه 861 جفت دوقلوی همسان و 653 جفت دوقلوی غیرهمسان را بررسی کردهاند، که در آن زمانی که یکی از دوقلوها به الکل اعتیاد داشت احتمال ابتلای قل دیگر به اعتیاد نیز بالا بود، اما وقتی یکی از دوقلوهای غیرهمسان به الکل اعتیاد داشت احتمال ابتلای قل دیگر به الکل کم بود. همچنین کودکانی که دارای والدین معتاد هستند، 8 برابر بیشتر احتمال ابتلا به اعتیاد را دارند. همچنین محققان 231 بیمار که به الکل یا مواد مخدر اعتیاد داشتند را تشخیص و مورد بررسی قرار دادند و با 61 نفریکه اعتیاد نداشتند مقایسه کردند. در این تحقیق وابستگاه درجه یک این افراد شامل والدین، خواهر و برادر و فرزندان را بررسی کردند و مشخص شد که اعتیاد یکی از والدین به مواد مخدر یا الکل باعث میشود که یکی از یکی از فرزندان خانواده 8 برابر بیشتر از فرزندانی که والدینشان غیرمعتاد هستند به این بیماری مبتلا شوند.
آیا ژن هایی مخصوص ابتلا به بیماری اعتیاد وجود دارد؟
به طور کلی تمامی افراد استعداد ژنتیکی ابتلا به اعتیاد را دارند، که علت آن وجود داشتن مزیتی تکاملی برای اعتیاد است. زمانی که انسان یا هر موجود دیگری غذای خاص مورد علاقهاش را میخورد، مزیتی در ارتباط با خوردن آن غذا ایجاد میشود، که او را برای خوردن دوباره آن غذا مشتاق میکند. این به این معناست که احتمال ابتلا به اعتیاد وارد سیستم مغزی فرد میشود. حتما تابحال تجربه کردهاید که با وجود داشتن آگاهی از عواقب پرخوری از خوردن غذای مورد علاقهمان جلوگیری نکردهایم.
با وجود اینکه ممکن است همه افراد احتمال ابتلا به اعتیاد را در ژنتیک خودشان داشته باشد، برخی افراد بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به این بیماری هستند. برخی افراد از همان ابتدای مصرف مشروبات الکلی مانند دائمالخمرها الکل و مشروبات الکلی را مصرف میکنند و پس از مدتی الکلی میشوند.
سوء مصرف مکرر مواد مخدر یا الکل سیستم ذهنی و مغز را برای همیشه تغییر میدهد. حتی در صورتی که استعداد ژنتیکی کمی برای معتاد شدن داشته باشید و مصرف مواد مخدر داشته باشید در نهایت ممکن است معتاد شوید. سوء مصرف مکرر الکل و مواد مخدر بدلیل ناکارآمدی مهارتهای مقابلهای میتواند سیستم عصبی مغز را برای همیشه تغییر دهد. با هر بار مصرف الکل و مواد مخدر تمایل بیشتری برای دریافت پاداش حاصل از مصرف آنها در مغز ایجاد میشود، که به مرور زمان منجر به مبتلا شدن به اعتیاد میشود.
استرس چه تاثیری بر روی تغییرات ژنتیکی دارد؟
شواهد بدست آمده از تحقیقات و روزانه نشان میدهد که عوامل محیطی همچون استرس موجب القای تغییرات ژنتیکی میشود. این تغییرات ژنتیکی میتواند موجب ابتلا به اختلالات روانی و اعتیاد به مواد مخدر شود. تغییرات ژنتیکی به دستهای از تنظیمات ژنی اشاره میکند که ارتباطی با تغییرات توالی DNA ندارد. تغییرات ژنتیکی اطلاعاتی است که به ماده ژنتیکی موجود اضافه میشود و میتواند بر روی بیان ژنی تاثیر بگذارد.
چگونه از اعتیاد ژنتیکی پیشگیری کنیم؟
عوامل ژنتیکی در 50 درصد از اعتیادها میتواند تاثیرگذار باشد، اما در صورتی که شما سابقه خانوادگی ابتلا به اعتیاد را داشته باشید میتوانید با انجام دادن برخی از راهکارها از احتمال بروز اعتیاد در خود پیشگیری کنید یا کاهش دهید. برخی از کارهایی که موجب کاهش احتمال ابتلا به اعتیاد میشود شامل موارد زیر میشود.
- محدود کردن یا عدم مصرف سیگار، الکل یا هر ماده مخدر دیگری به صورت تفریحی
- صحبت و مشاوره با یک روانشناس
- صحبت با پزشک متخصص برای درک اینکه آیا استعداد ژنتیکی ابتلا به اعتیاد را دارید یا خیر و دریافت راهکارهای پیشگیرانه
نتیجه گیری
اعتیاد میتواند بدلیل داشتن ژن اعتیاد یا عوامل محیطی ایجاد شود. در این مقاله احتمال داشتن ژن اعتیاد در توالی ژنی افراد بررسی شد و راهکارهایی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری داده شد.
بدون دیدگاه