مو یکی از موارد بسیار مهم در ظاهر افراد است که در چهره افراد بسیار تاثیرگذار است؛ همچنین می‌توان گفت مو نقشی معادل و یا نزدیک به چهره فرد دارد. نکته‌ای جالب در مورد مو این است که با ساختار، حالت و رنگ خود می‌تواند تنوع زیادی را ایجاد کند. افراد در جامعه با درجه‌های مختلفی از صافی و یا فر بودن و طیف‌های مختلفی از رنگ مو در جامعه وجود دارند. از ویژگی‌های خاص مو این است که گاهی اوقات حالت و رنگ مو بین دو برادر یا دو خواهر متفاوت است، که علت آن به ژنتیک افراد باز می‌گردد.
ساختار و ترکیب مو چگونه است؟
موی انسان دارای یک ساختار پیچیده و ظریف است که از چندین بخش اصلی تشکیل شده است. بخش‌های یک مو عبارتند از پوسته (کوتیکول)، هسته (کورتکس) و میانه (مدوال) است. پوسته لایه بیرونی مو است که عمل محافظتی انجام می‌دهد و از لایه‌های مویی مرده تشکیل شده است. این لایه رویی به مو کمک می‌کند تا از آسیب‌هایی مانند آفتاب و گرد و غبار که ممکن است برای هسته اصلی مو پیش بیاید محافظت کند. هسته مو، لایه اصلی و مرکزی مو است که از پروتئین کراتین ساخته شده است و مسئولیت قدرت و انعطاف‌پذیری مو را بر عهده دارد. کراتین یک پروتئین پیوسته است که با تشکیل پیوندهای دی‌سولفید، ساختار مو را محکم می‌کند. مدوال، لایه درونی و هوایی مو است که در موهای بسیار ضخیم وجود دارد. هنوز نقش دقیق مدوال مشخص نیست، اما برخی از پژوهش‌ها نشان می‌دهد که این لایه در حفظ رطوبت مو نقش دارد. به طور کلی این بخش‌های مختلف به یکدیگر پیوسته هستند و با همکاری یکدیگر ساختار و کیفیت موی انسان را تعیین می‌کند.
عامل تعیین کننده فر بودن و یا صاف بودن مو چیست؟
ساختار پروتئین کراتین عامل تعیین کننده اصلی برای فر بودن یا صاف بودن مو است. ساختار پروتئین کراتین و توزیع پیوندهای دی‌سولفید در هسته مو (کورتکس) وجود دارد. کراتین در ساختار مو نقشی مهم دارد و از حدود 65 تا 95 درصد وزن خشک مو را تشکیل می‌دهد. پیوندهای دی‌سولفید بین پروتئین‌های کراتین در ساختار مو وجود دارد و به تثبیت ساختار مو کمک می‌کند. در موهای فر پیوندهای دی‌سولفید که ناهمگون پخش شده‌اند باعث ایجاد انحنا و پیچیدگی در ساختار مو می‌شود. تفاوت در توزیع پیوندهای دی‌سولفید به محیط زندگی و تفاوت‌های ژنتیکی افراد بستگی دارد. علاوه‌بر این شکل هسته مو نیز در تعیین نوع مو (صاف یا فر) بودن نقش دارد. موی صاف به طور معمول دارای یک هسته مستطیلی و یا بیضی است، اما موی فر دارای یک هسته‌ی بیشتر گرد یا منقبض شده است. تفاوت در شکل هسته موجب می‌شود تا موی فر در مقابل موی صاف دارای انحنا و پیچیدگی باشد.
تاثیر ژنتیک در حالت مو به چه صورت است؟
از عوامل مهم در تعیین حالت مو ژنتیک افراد است که علاوه‌بر حالت مو، رنگ و ظاهر افراد را مشخص می‌کند. تفاوت‌های ژنتیکی در ژن‌های مختلف می‌توانند باعث تغییرات در ساختار کراتین و پیوندهای دی‌سولفید مو شود. ژن‌های اصلی که با ظاهر مو در ارتباط هستند شامل موارد زیر می‌شوند.
TCHH
ژن TCHH در ساخت پروتئین تریکوهیالین نقشی مهم دارد که در موجودیت مو و ساختار گردشکاری مو (محلی که مو به پوست سر متصل است) نقش دارد. بوجود آمدن تغییرات در این ژن می‌تواند باعث بوجود آمدن تغییرات در ساختار مو شود.
LCE
این ژن‌ها در تولید پروتئین‌های مرتبط با لایه کورنیفاید (بخش خارجی و مرده‌ی پوست) نقشی اساسی دارد. این پروتئین‌ها در ساختار و کیفیت مو تاثیر دارند و بوجود آمدن تغییرات در این ژن‌ها می‌تواند موجب تغییر نوع مو شود.
WNT10A
این ژن در رشد مو و تکامل فولیکول‌های مو نقشی مهم دارد. متغیرهای ژنتیکی در این ژن می‌توانند باعث ایجاد تغییرات در ساختار مو و در نتیجه تغییر نوع مو (صاف یا فر) منجر شود.
این ژن‌ها بخشی از مواردی هستند که می‌توانند موجب پیچیدگی‌های ژنتیکی در تعیین ظاهر و نوع موی افراد شوند. علاوه‌بر ژنتیک افراد، عوامل محیطی و انجام روش‌های مراقبی از مو می‌توانند در صاف یا فر بودن مو تاثیر بگذارند. بنابراین تعیین نوع مو از تعامل میان ژن‌ها، عوامل محیطی و مراقبت‌های فردی حاصل می‌شود.
ژنتیک و تاثیر آن در ضخامت مو
ژنتیک تاثیر مهمی در ضخامت مو دارد. ژن‌های مختلفی در ساختار و ضخامت مو تاثیرگذار هستند که در ادامه آنها را معرفی می‌کنیم.
EDAR
این ژن موجب رشد و توسعه در فولیکول‌های مو می‌شود. به وجود آمدن تغییرات در این ژن می‌تواند در اندازه و شکل فولیکول‌های مو تاثیر بگذارد و در نتیجه بر روی ضخامت مو تاثیر بگذارد.
LNX1
ژن LNX1 در تنظیم فرآیندهای بیولوژیکی مختلف که در رشد و تکامل فولیکول‌های مو نقش دارند، تاثیرگذار است. متغیرهای ژنتیکی می‌توانند باعث ایجاد تغییرات در ضخامت مو شوند.
FOXI3
این ژن موجب توسعه فولیکول‌های مو و رشد مو می‌شود. به وجود آمدن تغییرات در این ژن می‌توانند در ضخامت و ساختار مو تاثیر بگذارند.
ژن‌هایی که گفته شد تنها بخشی از ژن‌های موثر بر روی ضخامت مو هستند. در برخی پژوهش‌ها نشان داده شده است که ژن‌های دیگری نیز بر روی ضخامت مو تاثیر دارند. علاوه‌بر ژنتیک، عوامل محیطی و تغذیه‌ای نیز بر روی ضخامت مو می‌توانند تاثیرگذار باشند. بنابراین ضخامت مو در نتیجه تعامل میان ژن‌ها و عوامل محیطی و تغذیه‌ای تغییر می‌کند.
ژنتیک و طاسی مو چگونه به یکدیگر مرتبط هستند؟
ریزش مو و طاسی می‌تواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود. از مواردی که ممکن است موجب طاسی و کچلی شود ژنتیک، هورمون، تغذیه و عوامل محیطی می‌باشد. ژنتیک مهم‌ترین عامل در طاسی دارد، به خصوص در کچلی اندروژنتیک که شایع‌ترین نوع کچلی است. کچلی اندروژنتیک ناشی از تاثیر ژن‌ها و هورمون‌های جنسی مردانه (اندروژن‌ها) است که در مردان و زنان رخ می‌دهد. برخی از ژن‌هایی که با کچلی مرتبط هستند در ادامه آورده شده‌اند:
AR (اندروژن گیرنده)
این ژن برای یک نوع پروتئین است که به هورمون‌های اندروژن می‌چسبند. به وجود آمدن تغییرات در این ژن می‌تواند در حساسیت فولیکول‌های مو به اندروژن‌ها تاثیر بگذارد و موجب تسریع کچلی شود.
Alpha reductase
این آنزیم باعث تبدیل تیتوسترون (یک هورمون اندروژنی) به دی هیدروتستوسترون می‌شود. DHT موجب کوچک شدن فولیکول‌های مو می‌شود و در نهایت موجب کچلی می‌شود. ژن‌هایی که این آنزیم را کد می‌کنند در کچلی ژنتیکی تاثیرگذار هستند.
EDA2R
این ژن موجب توسعه و نگهداری فولیکول‌های مو می‌شود. به وجود آمدن تغییرات در این ژن می‌تواند موجب کچلی شود.
WNT
این خانواده از ژن‌ها در فرآیندهای مختلف رشد و تکامل مو نقش دارند.
LIPH
این ژن موجب تولید یک آنزیم لیپاز می‌شود که در رشد مو تاثیر دارد. به وجود آمدن جهش در این ژن‌ها می‌تواند در برخی موارد کچلی و ریزش مو را افزایش دهد.
HR
این ژن موجب تنظیم رشد مو می‌شود و جهش‌هایی که در این ژن می‌تواند منجر به کچلی شود را تنظیم می‌کند.
نتیجه گیری
مهم‌ترین عاملی که حالت مو را در افراد مختلف مشخص می‌کند ژنتیک و عوامل محیطی است که بر روی افراد تاثیر می‌گذارد. در این مقاله به ژن‌های تعیین کننده حالت و رنگ مو پرداختیم؛ و همچنین ژن‌هایی را که موجب کچلی می‌شوند را بررسی کردیم.
بدون دیدگاه